مصرف مواد مخدر به گذشته‌هاي بسيار دور برمي‌گردد. در گذشته مردم به دلايل مختلف اقدام به مصرف مواد مخدر مي‌كردند كه بسياري از آنها باورهاي غلطي بوده كه گاه با حقايقي آميخته مي‌شدند. يكي از اين باورها، تسكين درد بوده است. مردم به اشتباه مي‌پندارند، مواد مخدر با كاهش درد، علت درد را از بين مي‌برد، ‌در حالي كه مواد مخدر روي گيرنده‌هاي خاصي نشسته و مسير انتقال و درك درد را تحت تاثير قرار مي‌دهد. نكته‌اي كه بايد در نظر داشت، اين است كه بدن خود ضد دردهايي ترشح مي‌كند كه مصرف مواد مخدر، توليد آنها را متوقف مي‌كند و باعث بروز اعتياد و مشكلات ديگر مي‌شود. به مرور زمان نسبت به مواد مخدر تحمل ايجاد مي‌شود و براي رفع دردي با همان شدت اوليه به مصرف مقادير بسيار بيشتر مواد مخدر نياز است. به مرور زمان و با پيشرفت علم، راه‌هاي جديدي براي تسكين درد كشف شده كه عوارض كمتر و اثرات بيشتري دارند. با وجود اين راه‌هاي بي‌ضرر، نيازي به استفاده از مواد مخدر نيست.باور نادرست ديگر اين است كه مواد مخدر، براي مرض قند يا همان ديابت مفيد است. به نظر مي‌رسد، چنين باورهاي غلطي را قاچاقچيان دامن مي‌زنند تا سود مالي بيشتري نصيب آنها شود. حتي برخي معتادان براي اين‌كه از گناه خود بكاهند، از اين بهانه‌ها استفاده مي‌كنند. گفتني است، چنين تاثير مثبتي در هيچ تحقيق و پروژه علمي به اثبات نرسيده و مواد مخدر اثر درماني يا پيشگيري‌كننده در اين زمينه ندارد.باور نادرست ديگر درباره اثر مواد مخدر بر كاهش مشكلات روحي، افسردگي و ساير بيماري‌هاي رواني است كه ممكن است فرد را با مشكلات زيادي روبه‌رو سازد. مشكلات روحي علل بسياري مي‌تواند داشته باشد و بدون شك، جسم فرد را نيز آزار مي‌دهد. مواد مخدر با تاثير بر مراكز عصبي باعث توهم مي‌شود و فرد را از دنياي واقعي دور مي‌كند، ولي به هيچ عنوان جايگزين درمان مناسب نخواهد بود. با مصرف مواد مخدر، ناآرامي روحي بيمار ممكن است كاهش يافته، فرد احساس آرامش كند، ولي حقيقت اثبات شده اين است كه نه‌تنها خود مواد مخدر پس از مدت زمان محدودي منجر به افسردگي و ايجاد اضطراب مي‌شود، بلكه خطر اعتياد نيز در افراد مضطراب و ناآرام پس از اولين مصرف، بسيار بالاست. اثرات خوشايند مواد مخدر در اكثر اوقات محدود به اوايل مصرف بوده و با گذشت زمان وابستگي روحي به مواد مخدر ايجاد مي‌شود.به خاطر داشته باشيد، اثرات مواد مخدر گذراست و هيچ اثر مفيدي از مصرف مواد مخدر در كاهش آلام روحي مشاهده نشده است. در اين شرايط اگر نمي‌توانيد بيماري خود را درمان كنيد بهترين كار اين است كه مشكلي به مشكلات خود اضافه نكنيد. مصرف مواد مخدر يعني مرگ تدريجي همراه با عذاب بيشتر.برخي افراد ناآگاه مصرف مواد مخدر را در حل مشكلات جنسي بخصوص در مردان جوان، موثر مي‌دانند و به افراد مختلف توصيه مي‌كنند براي رفع اين مشكلات به مواد مخدر روي آورند. اين مشكلات ممكن است از اضطراب فرد ناشي شود و در موارد خاص و فقط به صورت كوتاه‌مدت به مصرف مواد مخدر پاسخ دهد، ولي در طولاني‌مدت مصرف اين مواد باعث افسردگي و مشكلات بيشتري در زمينه‌هاي مختلف مي‌شود. مدتي است، مصرف مواد مخدر، خود عاملي در ايجاد مشكلات جنسي معرفي و در تحقيقات بسياري نيز اين مسأله اثبات شده است.يكي از عوارض جانبي مصرف مواد مخدر، كاهش فعاليت دستگاه گوارش اعم از فعاليت حركتي و ترشحي است. در برخي افراد به دلايل مختلف تغيير الگوي حركات روده‌اي باعث دردهاي مزمن شكمي مي‌شود. اين افراد احتمالا به بيماري روده تحريك‌پذير يا IBS مبتلا هستند.

اين بيماران گاه به توصيه‌هاي نادرستي مثل مصرف مواد مخدر گوش مي‌دهند و در دام اعتياد مي‌افتند كه خطرات جبران‌ناپذيري براي آنها در بر خواهد داشت.برخي افراد نيز شغل‌هاي خاصي دارند و براي مثال بايد مسافت زيادي را بدون استراحت رانندگي كنند. اين افراد دچار خستگي مزمن مي‌شوند و از خواب آلودگي مداوم رنج مي‌برند. برخي معتادان به اين رانندگان توصيه مي‌كنند، براي كاهش اين حالت به مصرف مواد مخدر روي آورند. مصرف مواد مخدر در اين افراد سرخوشي كاذبي ايجاد مي‌كند و باعث مي‌شود اوايل مصرف متوجه خستگي خود نشوند، ولي در ادامه عوارض بمراتب سنگين‌تري براي آنها در برخواهد داشت. برخي از اين مواد نيز توهم‌زا بوده، ممكن است منجر به حوادث رانندگي شود. بعلاوه بدن در طول شبانه‌روز به خواب و غذاي كافي نياز دارد و با بيداري بيش از حد، سلامت بدن به خطر مي‌افتد و در صورت مصرف مواد مخدر، عوارض آن به مشكلات ديگر فرد افزوده مي‌شود. مصرف طولاني‌مدت اين مواد، نه‌تنها از خواب‌آلودگي نمي‌كاهد، بلكه منجر به خواب آلودگي بيشتر مي‌شود.

علل جسمي و رواني گرايش به مواد مخدر

براي مبارزه با هر مشكلي بهتر آن است، ابتدا علت آن را بيابيم. وقتي علت مشكل را بدانيد بخوبي مي‌توانيد با آن مقابله كنيد و با آگاه‌سازي ديگر مردم جامعه آنها را نيز از خطر حفظ كنيد. والدين مهم‌ترين نقش را در تربيت و حفاظت فرزندان در مقابل اعتياد دارند و بايد بيشترين توجه را داشته باشند و علائم مصرف مواد را بخوبي شناخته، به محض شناسايي آنها در فرزند خود اقدام به درمان فرزندشان كنند.يكي از دلايل مصرف مواد مخدر، فرار از استرس، اضطراب و درد است. وقتي فرزند شما مهارت مديريت استرس را نداشته باشد يا در ميان درد و اضطراب فراوان تنها رها شود، ممكن است به سمت كساني كشيده شود كه در گذشته اين مشكل را داشته‌اند و به مواد مخدر پناه آورده‌اند، دريغ از اين‌كه نه‌تنها رهايي نيافته‌اند، بلكه از چاله به چاه افتاده‌اند. بهترين راه مقابله با اين مشكل، اين است كه فرزندان خود را از كودكي طوري آموزش دهيم كه در مقابل هر استرسي بر شرايط مسلط شوند و از روش‌هاي مفيدي مثل ورزش يا مراجعه به مشاور كمك بگيرند. بعلاوه نبايد فرزندان خود را در شرايط سخت تنها بگذاريد تا در دام افراد خطرناك بيفتند. بايد آنها را با كارهاي سالمي آشنا سازيد كه مي‌تواند آرامش را به فرزندتان برگرداند.يكي از ويژگي‌هاي انسان كنجكاوي است. كنجكاوي حس مثبتي است و اگر بخوبي هدايت شود مي‌تواند به شكوفايي بينجامد، ولي مثل هر حس ديگري، بايد تحت كنترل شما باشد و حتي در مواقع خاص متوقف شود. كنجكاوي در مورد لذت بسيار پرهزينه و مخرب مواد مخدر نيز بايد با آگاهي دادن به افراد، كنترل شود.گاهي فرزندان ما سرگرمي مناسبي نمي‌يابند يا بيش از حد بيكار هستند و براي اوقات فراغت خود برنامه‌اي ندارند. اين شرايط ممكن است آنها را به سمت سرگرمي‌هايي بكشد كه عاقبت بدي براي آنها در پي دارد.گاهي نوجوان براي اين‌كه در گروه خاصي پذيرفته شود، اقدام به تقليد از آنها و مصرف مواد مخدر مي‌كند. اين نوجوانان معمولا در خانواده مورد توجه لازم نيستند و مي‌خواهند نياز به توجه و محبت را از اين طريق جبران كنند.يكي از دلايل مهم تمايل به مواد مخدر، ابتلا به بيماري‌هاي خاص و مزمني است كه فرد را با مشكلات بسياري مواجه مي‌سازد. يكي از اين مشكلات درد مزمن است كه به بسياري از مسكن‌ها پاسخ نمي‌دهد. در اين مواقع بايد به بيمار اطلاعات درستي در زمينه كنترل درد داد و با يك متخصص در اين زمينه مشورت كرد. امروزه راه‌هاي زيادي براي كاهش درد وجود دارد و در بسياري از موارد دارو اساس درمان نبوده، حتي ممكن است نياز شود مسيرهاي عصبي ادراك درد ‌را قطع كرد. بنابراين با اطلاعات درست مي‌توان فرد را از گرفتاري در دام اعتياد نجات داد.

شايد شما از آن دسته والديني هستيد كه بسيار نگران فرزندان خود و دنبال راهي هستند كه فرزند را از بلاي خانمانسوز اعتياد در امان بدارند. اولين و مهم‌ترين اصل در جلوگيري از اعتياد فرزندان شما اين است كه اطلاعات درست و كافي در اختيار آنها قرار داده، با ابزار دانش آنها را بيمه سازيد. تمام اطلاعات مورد نياز در مورد ساختار مواد مخدر و چگونگي عملكرد اين مواد را به فرزندان خود آموزش داده، عوارض جبران‌ناپذير و مخرب آن را براي آنها بيان كنيد.دومين راه موثر پيشگيري از اعتياد، اين است كه روابط خود را با فرزندانتان افزايش داده و با آنها صميمي شويد.همان‌طور كه بخوبي مي‌دانيد، نوجوانان و جوانان هنگام بلوغ و به دليل ويژگي‌هاي خاص سنين خود در بحران قرار دارند و بكرات اضطراب را تجربه مي‌كنند و در اين زمان بشدت مستعد گرفتاري در دام اعتياد هستند. در اين مواقع بايد محيط خانوادگي مناسبي ايجاد كنيد و با فرزند خود دوست باشيد تا به مديريت اضطراب وي كمك كرده، از گرايش وي به اعتياد بكاهيد.هيچ‌گاه نگذاريد مشغله‌هاي مختلف يا حتي اختلاف سني مانع ايجاد ارتباط موثر بين شما شود. در مورد دوره‌هاي مختلف رشد، اطلاعات كافي به دست آوريد و در صورت نياز به مشاور مراجعه كنيد تا به شما در حل مسائل خانوادگي كمك كند. سنين بلوغ سنين حساسي است و بايد توجه بيشتري به فرزندان خود داشته باشيد.راه بعدي استفاده از ورزش به عنوان يك ابزار بسيار مناسب در جهت كاهش خطر اعتياد است. ورزش با تاثير بر فيزيولوژي بدن باعث افزايش تعريق، افزايش ضربان قلب، كاهش اضطراب و افسردگي مي‌شود.وقتي شما به طور مداوم ورزش كنيد، البته ورزشي كه در آن تعريق بدن افزايش يابد، تراوش آنزيم‌هاي آندورفين، انكفالين و هورمون‌هاي ديگر ـ كه خاصيت تسكين‌دهندگي دارند ـ در بدن بيشتر مي‌شود و به شادابي بيشتر بدن كمك مي‌كند.ورزش از طريق افزايش ترشح هورمون‌هاي مختلف باعث تقويت روحيه فرد و انبساط خاطر وي مي‌شود. يكي از اين هورمون‌هاي مهم هورمون رشد است كه در سنين جواني در بيشترين حد ترشح مي‌شود و با افزايش سن ترشح آن كاهش مي‌يابد. هورمون رشد باعث شور و شوق و افزايش انگيزه در فرد مي‌شود.انجام ورزش مرتب شايد كار كوچكي به نظر بيايد، ولي اثر عظيمي بر بدن ما دارد و مي‌تواند سلاح مناسبي براي مبارزه با اعتياد باشد. زماني كه فرد به وسيله ورزش به روحيه‌اي شاداب دست يابد، بخوبي مي‌تواند بر شرايط دشوار زندگي خود پيروز شده، بر اضطراب‌ها و افسردگي‌هاي خود غلبه كند،‌ در اين صورت هيچ نيازي به مواد مخدر ندارد. ورزش‌هايي مثل كوهنوردي عزم فرد را تقويت كرده، به وي شجاعت مي‌دهد تا در شرايط سخت بخوبي مقاومت كند.